ذات اقدس اله، نسبت به همه موجودات عالم، جنبه علیت دارد. در مباحث عقلی و حِکمی این مسئله مطرح است که معلول هیچگونه استقلالی در وجود و در کمالات وجودیش ندارد، معلول شأن علت است، معلول جلوه علت است، معلول فقر محض و نیاز محض به علت است.
یعنی نیازمندی، ذات معلول است. معلولیت، ذات موجودی است که هستی را از دیگری گرفته، نه اینکه معلولیت و نیاز و احتیاج، جنبه وصفی برای معلول داشته باشد. (دقت کنید)
اگر جنبه وصفی پیدا بکند یعنی معلول یک ذاتی داشته باشد که این ذات متصف به نیاز و فقر و احتیاج و ارتباط باشد لازمه این معنا آن است که معلول در مقام ذاتش نیازمند نباشد و این غیر ممکن است. چرا که طبق ادله توحید تنها یک ذات مستقل وجود دارد و آن ذات اقدس الهی است علاوه اینکه اصلاً تصور نمی‌شود که فرض کنیم معلول در مقام ذات احتیاج نداشته باشد اما در جنبه وصفش متصف به نیاز و احتیاج و امکان بشود.
فقر، حقیقت موجود ممکن الوجود است. ممکن الوجود در ذاتش نیازمندی نهفته است، در ذاتش فقر نهفته است؛ پس در حقیقت و در ذاتِ ممکن و در ممکن الوجود فقر و نیاز هست. لذا معلول با توجه به اینکه فقر، عین حقیقتش شد و معلولیت عین ذات ممکن شد بنابراین می‌شود شأن علت. یعنی چیزی که وجود ربط است و این وجود ربط هیچگونه استقلالی ندارد نه در مقام ذات، نه در مقام وصف، و حتی در مقام تصور هم استقلالی ندارد یعنی هیچ گونه نفسیتی در وجود معلول نیست و معلول به هیچ وجه قابل تصور استقلالی نیست. (دقت کنید)
پس هرچه که معلول دارد، شأن علت است و مربوط به علت است و تمام حقیقتش مربوط به علت است و عرض کردیم هیچ گونه استقلالی در ذات معلول نیست پس معلول سر تا پا نیاز به علت است.
همه موجودات فقیر الی الله هستند. تعلقاتند، صرف نیازند و از آن جایی که معلول هیچ گونه استقلالی در کمالات وجودی و اوصاف وجودیه ندارد پس هر چه را که معلول دارد در واقع بر می‌گردد به علت.
اگر بین موجودات، جمالی می‌بینیم، کمالی می‌بینیم موجودیت خود موجودات را می‌بینیم همه اینها بر می‌گردد به علت (خداوند متعال). وقتی برگشت به علت پس اگر حمدی در مقابل یک جمیلی و جمالی قرار می‌گیرد اگر مدحی در مقابل یک کمال قرار بگیرد؛ در واقع مدح و حمد عکس روی او را داریم انجام می‌دهیم، در واقع این بر می‌گردد به عاکس، بر می‌گردد به علت، و تنها علت، خدای متعال است پس همه زیبایی‌ها ، همه کمال‌ها که در موجودات وجود دارد تمام اینها مربوط به خدای متعال است. الحمد لله رب العالمین.